Cảnh sát giao thông phạt lái xe máy vi phạm trên đường Võ Trần Chí, phường Bình Tân, TP.HCM - Ảnh: T.T.D.
Yêu cầu này được đưa ra nhằm thực hiện theo kết luận của Phó thủ tướng Trần Hồng Hà sau cuộc họp sơ kết đảm bảo trật tự an toàn giao thông 6 tháng đầu năm 2025.
Để người vi phạm nhớ và tránh tái phạm
Một cán bộ cảnh sát giao thông TP.HCM cho rằng hiện nay hình thức phạt tiền đôi khi chưa đủ sức ngăn chặn tình trạng tái phạm, nhất là với những lỗi nguy hiểm trong vi phạm giao thông.
Vì vậy một số lỗi vi phạm có thể sẽ được đề xuất bổ sung thêm hình thức lao động công ích, đặc biệt với những lỗi nguy hiểm như lái xe sau khi uống rượu bia hoặc sử dụng chất kích thích; chạy xe quá tốc độ trong khu dân cư, trường học, bệnh viện; đi ngược chiều, vượt đèn đỏ, đi vào đường cấm, đường cao tốc sai quy định. Khi người vi phạm bị phạt lao động công ích thì sẽ thấy được trách nhiệm công dân của mình và thay đổi hành vi khi tham gia giao thông...
Về phía người dân, anh Nguyễn Văn Thái (34 tuổi, ngụ quận Bình Thạnh cũ) chia sẻ: "Tiền phạt giờ cao nhưng không phải ai cũng sợ, nhất là những người có điều kiện kinh tế. Nếu có thêm hình thức
Công nhân dọn, quét đường ở TP.HCM. Lao động công ích cũng có những hoạt động tương tự - Ảnh: CHÂU TUẤN
Nên cho áp dụng thí điểm
Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng) cho rằng để áp dụng hình thức lao động công ích, sau khi bổ sung vào luật nên cho áp dụng thí điểm tại một số địa phương, thành phố lớn như TP.HCM, Hà Nội...
Đồng thời cần có quy định cụ thể về định nghĩa lao động công ích, phạm vi áp dụng bao gồm những hành vi vi phạm hành chính nào, lĩnh vực nào được áp dụng.
Quy định điều kiện áp dụng như số lần tái phạm, mức độ vi phạm; thời lượng lao động tối thiểu, tối đa; đối tượng được miễn trừ; quyền và nghĩa vụ của người bị xử phạt; danh mục các công việc công ích phù hợp có thể được giao; cơ chế bảo vệ người vi phạm để tránh tình trạng lạm dụng...
"Cần phải quy định rõ những hành vi vi phạm nào sẽ bị xử phạt bổ sung hình thức lao động công ích, chứ không phải tất cả các vi phạm đều bị phạt bổ sung", ông Thông nêu rõ. Sau khi áp dụng thí điểm sẽ đánh giá tác động kỹ càng rồi mới áp dụng rộng rãi.
Còn ông Nguyễn Văn Thanh, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vận tải Việt Nam, cho rằng nhiều nước, trong đó có các nước ở ASEAN, cũng đã áp dụng hình thức xử phạt này và đạt nhiều hiệu quả trong giáo dục người vi phạm.
Vì vậy, theo chỉ đạo của Phó thủ tướng và UBND TP.HCM, các cơ quan chức năng, nhất là Công an TP, cần sớm nghiên cứu cụ thể để trình các cấp có thẩm quyền xem xét. Trong đó, để thực hiện được, cần đề xuất sửa đổi bổ sung Luật Xử lý vi phạm hành chính.
Nên giao trực tiếp cho cơ quan công an là đơn vị trực tiếp được giao chủ trì quản lý, thực hiện và phối hợp với chính quyền địa phương. Giao cho các cơ quan tư pháp, mặt trận, đoàn thể giữ vai trò giám sát.
Cần quy định cụ thể, rõ ràng "địa chỉ trách nhiệm" trong từng khâu, từng bước, tránh chuyện chung không ai lo.
Ngoài ra, để đảm bảo tính khả thi, nên thực hiện thí điểm trước ở một số thành phố lớn như TP.HCM, Hà Nội... sau đó sẽ tổng kết, rút kinh nghiệm và triển khai trên diện rộng.
Từng được đề xuất đưa vào luật
Năm 2011, khi xây dựng Luật Xử lý vi phạm hành chính, Bộ Tư pháp khi đó đã đề xuất đưa quy định buộc lao động phục vụ cộng đồng vào dự thảo. Theo đó thời gian buộc lao động phục vụ cộng đồng tối đa đến 30 giờ và không được trả công.
Biện pháp này chỉ áp dụng đối với vi phạm hành chính thuộc lĩnh vực an ninh và trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ môi trường và an toàn giao thông (không áp dụng đối với người dưới 15 tuổi, trên 55 tuổi đối với nữ và trên 60 tuổi đối với nam). Tuy nhiên, luật này khi được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 3 thông qua tháng 6-2012 không có quy định này.
Các hình thức lao động công ích
- Tham gia quét dọn, vệ sinh đường phố, vỉa hè, khu vực công cộng;
- Sơn lại vạch kẻ đường, biển báo giao thông (dưới sự hướng dẫn của cơ quan chức năng);
- Hỗ trợ trồng cây xanh, chăm sóc cây ở khu vực công cộng;
- Phát tờ rơi, dựng panô, tham gia các công việc vào các buổi tuyên truyền an toàn giao thông.
Sau khi người vi phạm hoàn thành số giờ lao động công ích theo quyết định xử phạt, cơ quan chức năng lập biên bản xác nhận, tương tự như biên lai khi người vi phạm đã nộp tiền.
Mở rộng phạt lao động công ích
Tại TP.HCM, những năm qua một số địa phương đã linh hoạt áp dụng xử phạt hành chính kèm biện pháp khắc phục hậu quả mang tính chất mở rộng giống như "lao động công ích". Đơn cử như ở quận 1 cũ từng buộc những người sơn vẽ bậy, bôi bẩn lên tường, trụ điện, bảng hiệu phải trực tiếp chùi xóa và sơn lại nguyên trạng.
Ông Phạm Hữu Huy (cán bộ hưu trí tại phường Thủ Đức) đề xuất: "Ngoài vi phạm giao thông, thành phố nên đề xuất mở rộng phạt lao động công ích cho những người vứt rác bừa bãi, đổ trộm rác thải hay phá hoại cây xanh.
Những người vi phạm này bị buộc phải đi dọn vệ sinh đường sá, trồng cây... giúp họ tự nhận ra hậu quả của hành động sai trước đó và điều này cũng có giáo dục cao hơn phạt tiền".
* PGS.TS Nguyễn Bá Hoàng (nguyên Phó hiệu trưởng Trường đại học Giao thông vận tải TP.HCM):
Lập ra được danh mục những nhóm hành vi
Để thực hiện hiệu quả thì phải tổ chức nghiên cứu cụ thể dựa trên thực tiễn giao thông, hành vi xã hội. Trên cơ sở đó, các đơn vị lập ra được danh mục những nhóm hành vi cần thiết phạt thêm lao động công ích; biện pháp áp dụng cụ thể cho từng trường hợp, từng đối tượng là gì cũng cần làm rõ.
Ví dụ hành vi nào thì phạt dọn vệ sinh công cộng, dọn dẹp công viên; thời hạn dọn dẹp là bao lâu? Sau đó có thể tính đến áp dụng thí điểm cho những hành vi vi phạm giao thông gây nguy hiểm hoặc tái phạm nhiều lần như chạy quá tốc độ, vượt đèn đỏ, vi phạm nồng độ cồn...
* PGS.TS Vũ Anh Tuấn (Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu giao thông vận tải Trường đại học Việt Đức):
Phạt đồng bộ với các giải pháp khác
Hình phạt lao động công ích chắc chắn sẽ tác động tích cực đến suy nghĩ, hành động của người vi phạm giao thông. Thời gian người vi phạm thực thi mức phạt của mình họ cũng suy ngẫm về hành vi gây ra sai quy định pháp luật, gây nguy hiểm cho xã hội sâu sắc hơn.
Theo tôi, hình thức phạt này nên bổ sung đối với các hành vi vi phạm nguy hiểm, tái phạm nhiều lần. Khi áp dụng phạt, các đơn vị tính toán kỹ mức áp dụng phạt phù hợp cho từng hành vi, địa điểm thực hiện, ai sẽ giám sát quá trình thi hành mức phạt của người vi phạm... Quá trình thực thi cần đảm bảo công khai, minh bạch, hiệu quả.
Cảnh sát giao thông hướng dẫn bạn trẻ tìm hiểu về thiết bị hỗ trợ điều tiết giao thông - Ảnh: C.TRIỆU
Giao thông an toàn là xây dựng tương lai
Ngày hội "Thanh niên với văn hóa giao thông" 2025 do Thành Đoàn cùng Hội Sinh viên Việt Nam TP.HCM tổ chức hôm 27-9 chọn chủ đề "Hành trình an toàn, kiến tạo tương lai".
Phó bí thư Thành Đoàn TP.HCM Lê Tuấn Anh nói ngày hội có các hoạt động tuyên truyền "3 không - 3 có", trải nghiệm kỹ năng lái xe an toàn, sân chơi pháp luật, cuộc thi ảnh "Nét đẹp văn hóa giao thông".
Trong đó "3 không" gồm không lái xe khi đã uống rượu bia; không lấn tuyến, giành đường, vượt ẩu; và không chạy xe quá tốc độ. Còn "3 có" là có đội mũ bảo hiểm khi đi xe máy, có giấy phép lái xe và có ý thức tham gia hoạt động tự quản về an toàn giao thông.
Diễn ra tại Nhà văn hóa Sinh viên (khu đô thị ĐH Quốc gia TP.HCM), ngày hội trang bị kiến thức và kỹ năng, qua đó góp phần hình thành thói quen đúng đắn và ý thức trách nhiệm khi tham gia giao thông cho sinh viên, nhất là tân sinh viên. Qua đó cùng xây dựng môi trường giao thông văn minh, an toàn, hiện đại của TP.
Anh Tuấn Anh nói tình hình an toàn giao thông TP dù có nhiều chuyển biến tích cực nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ tai nạn, ùn tắc, vi phạm pháp luật giao thông. Trong đó các bạn trẻ vẫn được nhắc với một số lỗi vi phạm như chủ quan, thiếu kỹ năng điều khiển phương tiện, chạy quá tốc độ, sử dụng điện thoại khi lái xe, lái xe khi đã uống rượu bia... khá phổ biến.
Thành Đoàn mong các trường xây dựng và duy trì khu vực cổng trường văn minh, an toàn, không ùn tắc, không lấn chiếm lòng lề đường và có sinh viên tình nguyện hỗ trợ điều tiết giao thông khi cần.
Đồng thời việc tuyên truyền của Đoàn - Hội cần đa dạng hình thức, dễ nhớ, ứng dụng công nghệ số tuyên truyền an toàn giao thông như tạo clip ngắn, infographic, podcast, tình huống mô phỏng trên mạng xã hội để thông điệp được truyền tải dễ nhớ, gần gũi với người trẻ.
Ngày hội khuyến khích các bạn trẻ cần thường xuyên trang bị kỹ năng lái xe an toàn, biết sơ cấp cứu tai nạn giao thông, xử lý tình huống khẩn cấp để giúp chính mình và có thể hỗ trợ cộng đồng khi cần. Đặc biệt lực lượng trẻ phải gương mẫu với từng hành vi nhỏ: đội mũ bảo hiểm đạt chuẩn, đi đúng làn đường, không sử dụng điện thoại khi lái xe và tuyệt đối không lái xe sau khi uống rượu bia.
Dịp này, các cá nhân xuất sắc trong xây dựng văn hóa giao thông, góp phần lan tỏa phong trào "Tôi yêu Tổ quốc tôi" đã được khen thưởng. "Mỗi hành vi văn minh của từng bạn chính là hình ảnh đẹp của tuổi trẻ TP.HCM" - anh Tuấn Anh nhắn nhủ.
Một số bang ở Mỹ tạo cơ hội cho người vi phạm giao thông lao động công ích thay cho án phạt tiền hoặc phạt tù - Ảnh: theroadhome.org
Các nước cho lao động công ích trong trường hợp nào?
* Tại Mỹ: Ở bang Virginia, lao động công ích thường được sử dụng thay cho án tù đối với những người bị kết tội lái xe ẩu.
Trong nhiều trường hợp, tòa sẽ giao cho phòng cải huấn cộng đồng quản lý việc thực hiện. Nếu không được giới thiệu qua phòng này, người vi phạm phải thực hiện lao động công ích tại một số tổ chức phi lợi nhuận được công nhận như Hội Chữ thập đỏ, Habitat for Humanity, Goodwill... hoặc các tổ chức địa phương như ngân hàng thực phẩm, trung tâm hỗ trợ người vô gia cư. Tuyệt đối không được làm cho doanh nghiệp vì lợi nhuận.
Tòa án thành phố Charlottesville (Virginia) quy định rõ người vi phạm có thể xin làm lao động công ích thay cho tiền phạt và án phí, nếu không có tiền án bạo lực. Người vi phạm cần giữ bảng theo dõi việc lao động, có chữ ký giám sát và nộp về tòa hằng tuần.
Giờ công ích sẽ được quy đổi thành tiền trừ vào tiền phạt hoặc án phí. Họ có thời gian 90 ngày để hoàn thành lao động công ích, nếu không thì phần còn lại sẽ phải trả bằng tiền, có thể bị tính lãi.
Ngoài ra, luật sư tại Mỹ cũng thường tư vấn rằng thẩm phán sẽ khoan dung hơn với những người tự nguyện làm lao động công ích trước khi xét xử để thể hiện sự ăn năn. Số giờ sẽ phụ thuộc vào tình tiết vụ án. Với vi phạm nghiêm trọng, chẳng hạn chạy 160km/h trong khu vực quy định 88km/h, luật sư có thể đề xuất 40 giờ công ích trước ngày xét xử.
Còn tại hạt Alameda (bang California), từ tháng 7-2023, người vi phạm giao thông gặp khó khăn tài chính có thể nộp đơn trực tuyến để xin giảm số tiền phải nộp, yêu cầu trả góp, xin gia hạn thời gian nộp phạt, hoặc có thể đăng ký lao động công ích thay cho nộp phạt.
Tại bang Pennsylvania, đạo luật 138 năm 2024 cho phép thẩm phán miễn phạt, cho trả góp hoặc thay thế bằng lao động công ích đối với người vi phạm giao thông không đủ khả năng tài chính, nhằm chấm dứt việc phạt quá hà khắc và giúp họ giữ bằng lái để tiếp tục mưu sinh.
* Tại Anh: Lao động công ích được xem là hình phạt thay thế cho án tù giam, vừa mang tính trừng phạt vừa nhằm cải tạo, từ đó giảm nguy cơ tái phạm.
Với vi phạm giao thông, lệnh lao động công ích chỉ áp dụng cho các tội có khung hình phạt tù nhưng hành vi trên thực tế chưa vượt ngưỡng phải bị giam giữ. Lệnh không áp dụng cho các tội danh bắt buộc phải phạt tù và các lỗi chỉ bị xử phạt tiền như chạy quá tốc độ, dùng điện thoại khi lái xe, lái xe ẩu, không có bảo hiểm.
Người vi phạm sẽ phải làm lao động công ích không lương từ 40 đến 300 giờ trong 12 tháng với các công việc như xúc tuyết, nhặt rác, sơn sửa trường học hay làm việc tại trung tâm cộng đồng. Ngoài ra, người vi phạm sẽ được yêu cầu tham gia chương trình phục hồi, cải tạo, điều trị sức khỏe tâm thần; cai nghiện rượu, ma túy, tùy vào từng trường hợp.
Mục tiêu là để xử lý tận gốc nguyên nhân vi phạm và thúc đẩy thay đổi tích cực. Vi phạm các điều kiện của lệnh lao động công ích tại Anh sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, có thể bị hủy lệnh và thay thế bằng án tù.
* Tại Philippines: Vào tháng 6 năm nay, Cơ quan Phát triển đô thị Manila (MMDA) cho biết dự kiến sẽ áp dụng lao động công ích đối với người vi phạm giao thông theo chính sách xử phạt giao thông không tiếp xúc.
Chủ tịch MMDA Don Artes cho biết thay vì mất thu nhập hoặc phải dùng tiền lo cho gia đình để nộp phạt, người vi phạm có thể làm công ích vào ngày nghỉ. MMDA sẽ nghiên cứu loại hình công việc và số giờ phù hợp cho từng vi phạm.
Họ cũng sẽ cân nhắc trường hợp người lao động toàn thời gian không có ngày nghỉ. Chẳng hạn vi phạm trị giá 1.000 peso (460.000 đồng) có thể quy đổi thành 3 đến 4 giờ công ích, thay vì 8 giờ. Tuy vậy, MMDA khẳng định không giảm mức phạt, vì nếu phí phạt thấp, người giàu có thể chọn vi phạm và trả tiền thay vì làm công ích.
TP.HCM nghiên cứu phạt lao động công ích với người vi phạm giao thông
