Nhà báo Trần Xuân Toàn - phó tổng biên tập báo Tuổi Trẻ - phát biểu khai mạc hội thảo - Ảnh: QUANG ĐỊNH
Mở đầu hội thảo, nhà báo Trần Xuân Toàn - phó tổng biên tập báo Tuổi Trẻ - cho biết hội thảo nằm trong chương trình Việt Nam xanh do báo Tuổi Trẻ phối hợp các đơn vị tổ chức suốt nhiều năm qua. Mục tiêu lớn nhất là hướng tới xây dựng ý thức cộng đồng người dân, doanh nghiệp cùng tham gia gìn giữ môi trường, không khí đô thị.
"Ô nhiễm không khí đến từ đâu?"
Xe máy xả khói gây ô nhiễm môi trường ở TP.HCM. Nguồn thải từ giao thông được xác định là một trong những nguyên nhân lớn gây ô nhiễm không khí ở các đô thị lớn - Ảnh: QUANG ĐỊNH
Theo nhà báo Trần Xuân Toàn, thời gian qua, các đơn vị thực hiện nhiều chương trình, thông qua nhiều kênh khác nhau truyền tải đến mỗi người: "Không khí là nguồn tài nguyên quý giá, mỗi chúng ta có
TS Hoàng Dương Tùng, chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, trình bày tham luận Ô nhiễm không khí đô thị - Thách thức sống còn với các thành phố Việt Nam - Ảnh: QUANG ĐỊNH
Về thực trạng chất lượng không khí ở nhiều địa phương, khu vực ngoại thành Hà Nội, TP.HCM còn "dễ thở". Tuy nhiên, khu vực nội thành đô thị của Hà Nội, TP.HCM lại rất "nóng".
Ông Tùng nêu rõ không khí ô nhiễm khi chứa bụi mịn PM2.5 (là loại có kích thức nhỏ hơn 2,5um, nhỏ hơn 1/30 sợi tóc). Trong quý 1 và 2 năm 2025 TP.HCM có hơn 65 ngày ô nhiễm vượt chuẩn, với chỉ số chất lượng không khí AQI ở mức 194 vào lúc 8h sáng 14-1. Không chỉ vậy, TP.HCM xếp thứ 4 trong danh sách thành phố lớn ô nhiễm không khí nhất thế giới.
Còn tại Hà Nội, trung bình không khí năm là 47um/m3 vượt 1,8 lần so với quy chuẩn cho phép của Việt Nam. Vào 6 tháng đầu năm 2025, các đơn vị ghi nhận hơn 80 ngày có nồng độ PM2.5 vượt ngưỡng xấu và rất xấu, với những đợt cao điểm AQI lên tới 200-250. Ô nhiễm không khí đặc biệt vào mùa đông (từ tháng 10 năm trước đến tháng 4 năm sau).
TS Tùng xác định "kẻ giấu mặt" của ô nhiễm không khí ở đô thị chính là giao thông (ở phường nội thành và các tuyến đường quốc lộ). Nhất là từ khí thải của ô tô, xe máy chạy xăng dầu, bụi đường, một phần do ma sát má phanh...
"Sở dĩ chất lượng không khí ngày càng xấu đi do các đô thị chưa kiểm soát tốt các nguồn thải, nhận thức về tác hại ô nhiễm không khí và quyết tâm chính trị giải quyết vấn đề ở một số nơi chưa cao.
Ngoài cơ quan chuyên môn Sở Tài nguyên - Môi trường cũ, cấp quận/huyện cũ và ngành khác thiếu tham gia kiểm soát. Về dữ liệu, giải pháp đã làm, kinh phí chưa thực sự đầy đủ để xây dựng các chính sách", TS Tùng nói.
Hoa hậu Môi trường thế giới năm 2023 Nguyễn Thanh Hà check-in chương trình - Ảnh: QUANG ĐỊNH
Giải pháp trước mắt và lâu dài ở TP.HCM
TS Tùng nhấn mạnh muốn giảm thiểu ô nhiễm không khí, cơ quan quản lý phải đầu tư mạnh mẽ về nguồn lực tài chính. Quá trình đó cần sự phối hợp chặt chẽ các sở ngành; giữa tỉnh, thành lân cận (tính liên kết vùng).
Giải pháp 2025-2030: Chuyển đổi số để chuyển đổi xanh, ưu tiên nâng cao chất lượng không khí của các đô thị phải hàng đầu trong chính sách phát triển kinh tế - xã hội từ nay đến năm 2030. Đánh giá chỉ tiêu trách nhiệm qua KPI, phân định trách nhiệm rõ từng người, rõ việc, rõ tiến độ, rõ hiệu quả.
"TP.HCM cũng có thể học từ kinh nghiệm của Bắc Kinh trong phân bổ cho địa phương, gắn trách nhiệm người đứng đầu. Chúng ta cần hành động và làm ngay. Sự trì hoãn của hôm nay là ung thư, là bệnh hô hấp mãn tính của chúng ta và thế hệ mai sau. Chúng ta không thể thở thay nhau. Nhưng chúng ta có thể hành động vì nhau", TS Dương Tùng nhấn mạnh.
Cùng tham luận về giải pháp, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ - phó viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường - nói thêm hiện Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng hệ thống quan trắc, quản lý cơ sở dữ liệu giám sát 34 tỉnh, thành.
PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, phó viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, trình bày tham luận các giải pháp chung giảm ô nhiễm cho các đô thị tại Việt Nam - Ảnh: QUANG ĐỊNH
Qua thực hiện nghiên cứu, viện đưa ra đề xuất kiểm soát ô nhiễm không khí thông qua các chương trình định giá các bon; dùng tín chỉ thay thế nhiên liệu hóa thạch và tín chỉ xe điện. Các đơn vị tập trung rà soát, tham mưu xây dựng các chính sách lớn, có tầm quan trọng vĩ mô liên quan đến quản lý chất lượng không khí như Luật Không khí, chính sách cho vay, hỗ trợ, ưu đãi.
Đồng thời kiểm kê, giám sát nguồn phát thải; ưu tiên bố trí nguồn lực cho hệ thống quan trắc môi trường đủ dày, phủ rộng; bố trí nguồn lực để thực hiện các biện pháp vệ sinh môi trường thường xuyên, liên tục.
Song song đó siết chặt các quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn khí thải phương tiện giao thông cơ giới đường bộ; đẩy mạnh hoạt động chuyển đổi phương tiện xanh...
TP.HCM cũng đang chuẩn bị thiết lập các khu vực hạn chế phương tiện cá nhân trong giờ cao điểm, đặc biệt là ở các khu vực đông dân cư và trung tâm thành phố.
Góp ý kiến, bà Ngô Nguyễn Ngọc Thanh - phó chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường - Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM - thông tin từ ngày 1-7, TP.HCM có phạm vi quy mô mới, điều này sẽ tạo ra những thách thức cũng như cơ hội để thành phố triển khai chuyển đổi xanh.
Bà Ngô Nguyễn Ngọc Thanh - phó chi cục trưởng Chị cục Bảo vệ môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM - trình bày tham luận Hiện trạng và công tác quản lý chất lượng môi trường không khí trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh - Ảnh: QUANG ĐỊNH
Khu vực TP.HCM trước đây có mật độ dân số cao gấp 15 lần mật độ dân số trung bình của cả nước dẫn đến vấn đề ô nhiễm không khí cấp bách hơn.
Theo bà Thanh, về công tác quản lý chất lượng môi trường không khí, thời gian qua, TP.HCM triển khai chương trình giảm ô nhiễm môi trường giai đoạn 2020-2030 và kế hoạch số 1558 về tăng cường kiểm soát ô nhiễm không khí trên địa bàn giai đoạn 2024-2025.
Mục tiêu giảm 90% ô nhiễm không khí tăng thêm cho các hoạt động giao thông vận tải, đảm bảo 100% các cơ sở sản xuất có xử lý khí thải đạt quy chuẩn môi trường và 100% cơ sở sản xuất quan trắc khí thải hoạt động liên tục.
Thời gian tới, các đơn vị nỗ lực đẩy nhanh tiến độ các dự án đầu tư phát triển hạ tầng giao thông công cộng, áp dụng lộ trình áp dụng quy chuẩn Việt Nam về khí thải đối với xe ô tô và xe mô tô.
"Trong đó tập trung đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông trên địa bàn TP.HCM do Sở Xây dựng TP.HCM đang thực hiện. Cùng với đó là giải pháp phòng ngừa, giảm thiểu phát thải, kiểm soát hiệu quả bụi, khí thải phát sinh từ hoạt động xây dựng, nông nghiệp, dân sinh. Tăng cường các biện pháp giám sát phát hiện, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.
Tiếp tục ngăn ngừa, kiểm soát ô nhiễm không khí từ các hoạt động sản xuất kinh doanh dịch vụ, khẩn trương triển khai thu phí khí thải công nghiệp; yêu cầu chủ dự án đầu tư dự án có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường có trách nhiệm nghiên cứu, áp dụng kiểm soát khí thải tốt nhất", bà Thanh khẳng định.
'Giao thông đường bộ là nguồn gây ô nhiễm không khí chính ở TP.HCM'
