Chưa phát sinh hộ kinh doanh "đóng cửa" để "né thuế"
Văn bản số 4040/SCT-QLTM của Sở Công Thương TP.HCM cho hay: Trên địa bàn TP.HCM hiện có 231 chợ (bao gồm 3 chợ đầu mối và 228 chợ dân sinh). Trong 6 tháng đầu năm 2025, một số ngành hàng có lượng khách giảm và xuất hiện tình trạng thương nhân tạm ngưng kinh doanh, như: vật liệu xây dựng, phụ kiện máy móc, đồ dùng gia đình…
Qua thông tin từ các phòng kinh tế, hạ tầng và đô thị địa phương, ban quản lý, lượng khách đến chợ đã giảm đáng kể, điển hình các ngành hàng tạp hóa, quần áo, giày dép giảm khoảng 50% - 70%. Đặc biệt, ngành hàng vải sụt giảm mạnh nhất, từ 60% - 90% so với thời điểm trước năm 2019.
 |
| Quang cảnh một góc Trung tâm thương mại Sài Gòn Square, nhiều tiểu thương đóng cửa sạp kinh doanh. Ảnh: T.P |
Theo lý giải của Sở Công Thương, nguyên nhân chính là xu hướng của người tiêu dùng hiện nay ưa chuộng mua sắm đồ may sẵn, khiến ngành vải bị ảnh hưởng nặng. Khách hàng chủ yếu còn lại là các khách quen, tiệm may hoặc xưởng may gia công nhỏ.
Ngành hàng tạp hóa, quần áo, giày dép chịu sự cạnh tranh gay gắt từ các sàn thương mại điện tử, với lợi thế về giá rẻ, nhiều chương trình khuyến mãi và dịch vụ giao hàng linh hoạt đã thu hút một lượng lớn khách hàng.
Khách mua sỉ cũng thay đổi phương thức, chủ yếu đặt hàng qua điện thoại thay vì đến giao dịch trực tiếp tại chợ. Do đó, một số thương nhân đã chọn cách tạm ngưng kinh doanh tại chợ và chuyển về nhà bán để giảm chi phí.
Dù vậy, họ vẫn thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ tài chính tại chợ nhằm giữ chân khách hàng cũ và giữ quyền sử dụng điểm kinh doanh. Qua theo dõi ghi nhận, Sở Công Thương nhận thấy: Chưa phát sinh tình trạng các hộ kinh doanh đóng cửa để “né thuế”, như phản ánh của báo chí gần đây mà là các hộ trên đã đóng cửa tạm ngưng kinh doanh hoặc sử dụng điểm kinh doanh như kho chứa hàng.
 |
| Tại Trung tâm thương mại - dịch vụ An Đông, quận 5, cũng trong tình trạng tương tự. Ảnh: H.H |
Trở ngại hóa đơn điện tử, máy tính tiền…
Trong khi đó, trong 6 tháng đầu năm 2025, nhiều quy định điều chỉnh một số nội dung liên quan đến lĩnh vực hóa đơn điện tử, thuế và bảo hiểm xã hội bắt buộc... được ban hành, đã tác động đến tình hình kinh doanh chung của các hộ kinh doanh trên địa bàn TP.HCM; trong đó, có thương nhân tại các chợ.
Ông Nguyễn Nguyên Phương – Phó Giám đốc Sở Công Thương TP.HCM – cho rằng: "Trong thời gian qua, các tổ chức quản lý chợ luôn phối hợp với sở - ngành, UBND địa phương thực hiện tuyên truyền các văn bản, quy định mới cho các thương nhân tại chợ. Đặc biệt là quy định về hóa đơn điện tử, kê khai thuế điện tử và xác định mức thuế khoán thông qua các hình thức như: thông báo trực tiếp tại các điểm kinh doanh, đăng tải thông tin trên website và facebook của chợ, cử nhân viên đi cùng các công ty phần mềm hỗ trợ trực tiếp thương nhân giải đáp các thắc mắc.
Một số tổ chức quản lý chợ cũng chủ động cung cấp giải pháp, phần mềm, thiết bị xuất hóa đơn từ máy tính tiền có liên kết đến Chi cục thuế (Viettel, Sapo, SoftDreams, MISA, Minvoice).
 |
| Phần lớn hộ kinh doanh nhỏ ở các chợ TP.HCM được áp dụng thuế khoán. Nay, quy định mới xu hướng xóa thuế khoán, sử dụng hóa đơn điện tử... khiến nhiều hộ kinh doanh gặp nhiều khó khăn, vì chưa rành công nghệ. Ảnh: H.H |
Các thương nhân đều nhận thức được sự cần thiết của việc thực hiện các quy định mới về thuế và bảo hiểm xã hội bắt buộc. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều ý kiến băn khoăn, vướng mắc trong việc thực hiện, đặc biệt là các hộ kinh doanh lớn tuổi hoặc ít tiếp cận công nghệ".
Bà Võ Thị Hòa – tiểu thương tại Trung tâm thương mại – dịch vụ An Đông – nói: " Chúng tôi lớn tuổi rồi, không rành về công nghệ, nên chuyện tiếp cận, sử dụng hóa đơn điện tử là rất khó khăn; cộng thêm tâm lý lo sợ làm sai, thiếu sót hoặc không đúng quy định sẽ bị phạt. Cho nên chính sách thay đổi xuất hóa đơn quá nhanh, chúng tôi không theo kịp".
Ông Nguyễn Tuấn Kiệt – tiểu thương chợ An Đông – cũng cho rằng, việc áp dụng rốt ráo những quy định mới về hóa đơn, về thuế thông qua công nghệ, mạng, điện thoại…khiến nhiều tiểu thương dở khóc, dở mếu. "Bởi, tiểu thương kinh doanh nhỏ như chúng tôi, đa phần là người lớn tuổi. Người phụ việc thì có trình độ thấp, hoặc không có đủ hiểu biết về công nghệ, không có chuyên môn về nghiệp vụ kế toán" – ông Kiệt nói.
 |
| Một góc Trung tâm thương mại - dịch vụ An Đông. Ảnh: H.H |
Thêm vào đó, hầu hết thương nhân không có trang bị máy móc phục vụ cho việc xuất hóa đơn điện tử, in hóa đơn khi khách yêu cầu, chi phí xuất số hóa đơn điện tử... Các điểm kinh doanh nhỏ không đảm bảo bảo cho việc trang bị các kệ, tủ để lưu trữ hóa đơn. Các yếu tố này càng khiến cho việc thực hiện các quy định mới về thuế, hóa đơn… bị trở ngại, khó triển khai đúng tiến độ.
Bên cạnh đó, việc triển khai hóa đơn điện tử, mỗi hộ kinh doanh phải trang bị máy móc, thiết bị để phục vụ cho việc in ấn, lưu trữ hóa đơn. Do đó, làm phát sinh thêm chi phí cho hộ kinh doanh. Hiện nay, nhiều chi phí đang tăng như: giá điện, giá nước, phí thu gom và vận chuyển rác..., việc mua sắm trang thiết bị để thực hiện xuất hóa đơn khi mua bán hàng, đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc dành cho chủ hộ kinh doanh trong thời điểm này là tăng thêm chi phí kinh doanh tại chợ.
Phó Giám đốc Sở Công Thương TP.HCM xác nhận khó khăn, vướng mắc liên quan việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền là có thật. Việc xác định doanh thu tại chợ là rất khó khăn, do hầu hết đều là thuế khoán, dẫn đến việc xác định đối tượng áp dụng Nghị định số 70/2025/NĐ-CP ngày 20/3/2025 chưa rõ ràng, gây lúng túng cho các thương nhân kinh doanh tại chợ.
Bên cạnh đó, có tình trạng thượng nhân kinh doanh tại chợ bị khai khống thuế (các nhà cung ứng sản phẩm xuất hóa đơn của người mua bán lẻ cho thương nhân), dẫn đến việc khó xác định doanh thu các năm trước, khi thực hiện rà soát, khai báo với cơ quan thuế.
 |
| Sở Công Thương TP.HCM đề xuất cần có một lộ trình linh hoạt về triển khai thực hiện hóa đơn điện tử để tạo điều kiện cho các tiểu thương dần thích ứng. Ảnh: T.P |
Lộ trình triển khai nên linh hoạt để tiểu thương dần thích ứng
Căn cứ Nghị định số 70/2025/NĐ-CP ngày 20 tháng 3 năm 2025 của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 123/2020/NĐ-CP ngày 19 tháng 10 năm 2020 của Chính phủ quy định về hóa đơn, chứng từ. Theo đó, các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có mức doanh thu hàng năm từ 1 tỷ đồng trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kết nổi chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế.
Tuy nhiên, hiện nay, cơ quan thuế địa phương chưa xác định các thương nhân tại chợ đầu mối và chợ hạng 1, khi bán sỉ (bán buôn) có thuộc đối tượng sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kết nối chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế. Điều này khiến tổ chức quản lý chợ chưa thế triển khai thực hiện nội dung trên.
Theo ông Nguyễn Nguyên Phương, đối với việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, Sở Công Thương đã có công văn về việc phối hợp thực hiện giải pháp hỗ trợ hộ kinh doanh, thương nhân tại các chợ trên địa bàn thành phố.
Sở Công Thương đề xuất cơ quan có thẩm quyền xem xét lộ trình triển khai thực hiện quy định mới về hóa đơn điện tử, thuế và bảo hiểm xã hội bắt buộc linh hoạt, phân kỳ theo từng nhóm đối tượng để tạo điều kiện thuận lợi cho hộ kinh doanh thích ứng dần.
