Làng Kim Long đi vào lịch sử cách mạng nay đã thành làng văn hóa - du lịch thôn Tân Lập, xã Tân Trào, Tuyên Quang - Ảnh: QUANG HÒA
Lán Nà Lừa (hay Nà Nưa) nằm lọt thỏm trong cánh rừng bên dãy núi Hồng. Một bên là Tuyên Quang, bên kia là Thái Nguyên. Rừng Nà Lừa mọc nhiều cây phách - một loại gây gỗ lớn thuộc họ muồng, hoa tím.
Khi tiếng ve ra rả gọi hè cũng là lúc cây phách thay lá. Chỉ một cơn gió nhẹ, rừng phách lá rơi như những hạt mưa vàng bay lả tả trong gió. Trong bài "Việt Bắc" của nhà thơ Tố Hữu có câu: "Ve kêu rừng phách đổ vàng, nhớ cô em gái hái măng một mình" chính là tả vẻ đẹp của rừng phách đầu hè.
Mệnh lệnh thiêng liêng trong cơn sốt rét rừng
Tháng 5-1945, Nguyễn Ái Quốc rời Khuổi Nặm, Pác Bó (Cao Bằng) vượt hơn 400 cây số về căn cứ địa Tân Trào, Tuyên Quang. Những ngày đầu, Người ở nhà ông Nguyễn Tiến Sự, làng Kim Long (nay là thôn Tân Lập, xã Tân Trào, Tuyên Quang).
Dân làng nhớ hình ảnh ông cụ gầy gò, ăn mặc giản dị, giọng nói trầm ấm nhưng lại chẳng biết tên. Họ hay gọi Người là "ông Ké" (tức cụ già). Mấy tuần sau, để đảm bảo an toàn, Bác nhờ ông 
Lán Nà Nưa lịch sử - Ảnh: nguồn Bảo tàng Cách mạng Việt Nam
Đá thề và lời thề quyết tử
Cụ Hoàng Ngọc năm nay bước sang tuổi 89, là nhân chứng cuối cùng của những ngày mùa thu lịch sử năm 1945. Cụ là con cụ Hoàng Trung Nguyên, chiến sĩ liên lạc cho Bác Hồ những ngày Bác ở Tân Trào.
Cụ Hoàng Ngọc giờ tóc đã bạc trắng, răng rụng chỉ còn một chiếc, nhưng giọng nói sang sảng như kèn lệnh và đôi mắt vẫn tinh anh, minh mẫn. Cụ là thành viên Đội Nhi đồng cứu quốc được giao nhiệm vụ cảnh giới, liên lạc và nghe ngóng, chỉ điểm Việt gian.
Ngày lễ, cụ vẫn được con cháu đưa ra đình Tân Trào, nơi diễn ra Đại hội toàn quốc Đảng từ ngày 13 đến 15-8-1945 và Quốc dân đại hội trong hai ngày liền sau đó. "Kim Long có đá thạch ban, có suối tắm mát có quan triều đình", cụ Hoàng Ngọc ngâm nga câu ca dao đồng bào trong vùng coi như lời sấm truyền từ bao đời trước kể lại.
Trước đình có một phiến đá phẳng như chiếc mâm, người dân vẫn đặt mâm lễ trước khi vào đình cúng ngày lễ. Nay phiến đá đó được gọi là "đá thề". Ngày ấy, đứng bên phiến đá, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc lời tuyên thệ trước hơn 60 đại biểu từ khắp mọi miền Tổ quốc, trước toàn thể nhân dân địa phương và trước cả phiến đá thiêng liêng này.
Về Tân TràoLời thề quyết tâm lãnh đạo nhân dân tiến lên, ra sức chiến đấu chống quân thù, giành lại độc lập cho Tổ quốc, dù có phải hy sinh đến giọt máu cuối cùng cũng không lùi bước.
"Phiến đá ấy không biết có ở đó từ đời nào. Các cụ tôi không ai biết, dân làng gọi là thạch ban vì cho rằng phiến đá được trời ban cho", cụ Hoàng Ngọc giải thích.
Cụ kể ngày diễn ra Quốc dân Đại hội, cụ và đội Nhi đồng cứu quốc được giao nhiệm vụ cảnh giới. Cụ nhớ dân làng rất nể phục ông Ké. Hôm ấy trời mưa, sân đình lầy lội, khi trước đình, ông Ké không đứng trên phiến đá mà đứng bên cạnh đọc tuyên thệ.
Phiến đá thề từ ngày ấy càng thêm linh thiêng trong tâm thức của dân làng. Hội đình ngày 4 tháng giêng hằng năm, dân làng không đặt lễ trên phiến đá nữa mà thắp hương bên cạnh.
Phiến đá ấy mộc mạc giữa sân đình mái lá chứng kiến sự thành lập của Ủy ban Dân tộc giải phóng Việt Nam do đồng chí Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Phiến đá chứng kiến quy định quốc kỳ là lá cờ đỏ có ngôi sao vàng 5 cánh ở giữa và quốc ca là bài "Tiến quân ca".
Sau khi đại hội thành công, dân làng cử đoàn đi chúc mừng có phụ lão, thanh niên, phụ nữ, thiếu niên mang theo gạo, gà và bò để chúc mừng. Cậu bé Hoàng Ngọc là một trong bốn thiếu niên được giao nhiệm vụ vừa chăn trâu vừa canh người lạ vào làng.
"Ông Ké cảm ơn dân làng Kim Long đã ủng hộ cách mạng sau đó nhìn bốn đứa chúng tôi gầy gò, quần áo rách, vá tứ tung. Người tiến lại gần xoa đầu và nói với đại hội: Chúng ta phải làm thế nào cho các cháu đây có cơm ăn, áo mặc và được học hành", cụ Hoàng Ngọc xúc động kể.
Mãi tới tận sau đó một năm, trong dịp rước ảnh Chủ tịch về làng, người Kim Long mới xúc động biết hóa ra Chủ tịch Hồ Chí Minh chính là... ông Ké thân thương ở làng mình.
"Chúng tôi là những người vừa được Quốc dân đại hội bầu vào Ủy ban giải phóng dân tộc để lãnh đạo cuộc cách mạng của nhân dân.
Trước lá cờ thiêng liêng của Tổ quốc, chúng tôi nguyện kiên quyết lãnh đạo nhân dân tiến lên, ra sức chiến đấu chống quân thù, giành độc lập cho Tổ quốc dù phải hy sinh đến giọt máu cuối cùng cũng không lùi bước - Xin thề !". Lời tuyên thệ hào hùng của Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc trước Đại hội Quốc dân Tân Trào ngày 17-8-1945.
Toàn thể đại biểu hướng về Bác và cùng giơ cao nắm tay đồng thanh tiếp nối lời tuyên thệ - Xin thề!
***************
Cây đa Tân Trào, biểu tượng của khí thế cách mạng và sự đoàn kết toàn dân, mở đầu cho cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Dưới bóng cây đa này, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã đọc "Bản quân lệnh số 1", chính thức phát đi lời hiệu triệu toàn dân tộc đứng lên Tổng khởi nghĩa.
>> Kỳ tới: Bản quân lệnh dưới gốc đa
Chủ tịch Quốc hội cắt băng khánh thành Nhà tưởng niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng tại Tân Trào
