Chủ trương "một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa" đã được đặt ra từ lâu, là một bước tiến đáng kể trong quá trình đổi mới giáo dục tại Việt Nam - Ảnh: NHƯ HÙNG
Chính sách này mở ra không gian cạnh tranh, khuyến khích sự sáng tạo, tạo điều kiện để các tổ chức trong và ngoài nước tham gia phát triển tri thức phổ thông - điều chưa từng có tiền lệ trong hệ thống giáo dục Việt Nam trước đây.
Tuy nhiên sau vài năm triển khai, nhiều bất cập trong khâu thực thi đã bộc lộ ngày càng rõ nét.
Một trong những nghịch lý nổi bật từ thực tế là: nhiều bộ sách được đánh giá cao về học thuật bởi những chuyên viên phụ trách, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nói gì về ý kiến một bộ sách giáo khoa dùng chung cả nước?Vì sao phải 'một chương trình, nhiều sách giáo khoa'?Phó thủ tướng Hồ Đức Phớc đồng quan điểm cử tri về 1 bộ sách giáo khoa
Việc chuyển sang một bộ sách mới đòi hỏi đầu tư thời gian, công sức và tinh thần học hỏi - điều không phải lúc nào cũng hiện hữu trong môi trường giáo dục phổ thông. Kết quả là các bộ sách mới - dù có chất lượng cao - rất khó tiếp cận để thực thi.
Về phía doanh nghiệp xuất bản sách, tình trạng này gây ra rủi ro lớn: việc đầu tư sản xuất, in ấn, đào tạo đội ngũ và phát hành trở nên bị động, khó tiên lượng.
Không rõ địa phương nào sẽ chọn sách nào, chọn bao nhiêu, thời gian sử dụng ra sao... tất cả tạo ra một thị trường vừa thiếu minh bạch vừa thiếu ổn định và như vậy không thể có sản phẩm chất lượng cao và giá hợp lý.
Để gỡ điểm nghẽn cần một giải pháp tổng thể, đủ tầm nhìn và khả thi. Trong đó việc xây dựng một hệ sinh thái SGK điện tử thống nhất là hướng đi quan trọng.
Nếu tất cả các bộ sách đều được số hóa và tích hợp trên một nền tảng học tập dùng chung, giáo viên có thể linh hoạt lựa chọn nội dung phù hợp nhất cho học sinh, miễn là vẫn theo đúng chương trình khung.
Mô hình này không chỉ tiết kiệm chi phí in ấn, vận chuyển mà còn giúp cập nhật nội dung liên tục, phù hợp với sự thay đổi nhanh chóng của tri thức và xã hội.
Nhưng vẫn còn cần thêm các giải pháp khác từ gốc rễ. Trước hết đề thi các cấp cần được chuẩn hóa theo chương trình, không theo bộ sách. Điều này sẽ cắt đứt sự lệ thuộc giữa thi cử và SGK, giúp các bộ sách cạnh tranh công bằng dựa trên chất lượng thực sự.
Giáo viên cần được tập huấn để dạy được nhiều bộ sách, không chỉ một bộ duy nhất. Đây là bước quan trọng để xóa bỏ tâm lý "dạy theo sách mình quen" và mở đường cho sự đổi mới linh hoạt trong lớp học.
Quy trình lựa chọn sách tại các địa phương cũng cần được công khai và minh bạch, hạn chế ảnh hưởng bởi quan hệ cá nhân hay lợi ích nhóm.
Chúng ta đã đi một chặng đường dài trong cải cách giáo dục. Nhưng cải cách nào cũng đòi hỏi sự đồng bộ giữa chủ trương và thực tiễn, giữa tầm nhìn và công cụ thực hiện.
Nếu chỉ đổi mới ở khâu ban hành chính sách nhưng không tháo gỡ điểm nghẽn ở tầng vận hành thì sự tiến bộ sẽ mãi là hình thức.
Đã đến lúc ngành giáo dục cần nhìn lại những gì đang diễn ra trong thực tế: đâu là bất cập do cơ chế, đâu là do con người, đâu là do thiếu công cụ.
Chỉ khi có sự nhất quán từ trên xuống dưới, mô hình "một chương trình, nhiều bộ SGK" mới có cơ hội phát huy đúng kỳ vọng ban đầu là nâng cao chất lượng giáo dục và thúc đẩy sự phát triển bền vững cho thế hệ tương lai.
Sẽ chỉnh sửa sách giáo khoa 4 môn học sau sáp nhập tỉnh, thành
