Dịch tả bùng phát tại một số nước châu Phi - Ảnh: AFP
Nếu có ca bệnh xâm nhập, người dân cần làm gì để bảo vệ sức khỏe?
Bệnh từng gây nguy hiểm
Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Trần Đắc Phu, nguyên Cục trưởng Người nuôi heo như 'ngồi trên đống lửa' vì dịch tả heo châu PhiTheo chân đội xử lý heo bị dịch tả châu PhiCấp tốc ngăn dịch tả heo châu Phi
Bệnh tả lây theo đường tiêu hóa, chủ yếu qua ăn uống. Vi khuẩn tả xâm nhập vào đường tiêu hóa của người lành từ nước uống, thức ăn có nhiễm vi khuẩn tả, đặc biệt là thức ăn có nguồn gốc thủy hải sản.
Khoảng 75% người nhiễm vi khuẩn tả không có biểu hiện triệu chứng bệnh, tuy nhiên họ vẫn đào thải vi khuẩn ra môi trường trong vòng 7 - 14 ngày. Trong số những người có biểu hiện triệu chứng, 80% là ở thể nhẹ và vừa, 20% có biểu hiện mất nước nặng.
Vi khuẩn tả có thể tồn tại lâu ở vùng nước lợ nơi cửa sông hay ven biển. Trong nước vi khuẩn tả sống ký sinh chủ yếu ở các loài động, thực vật thủy sinh phù du như rong và tảo, đặc biệt ở các động vật giáp xác như tôm, cua, sò, ốc, hến...
Ông Dũng cho rằng với điều kiện vệ sinh môi trường, nguồn nước và an toàn thực phẩm hiện nay ở Việt Nam, cùng với thói quen vệ sinh cá nhân như rửa tay, uống nước đun sôi hoặc lọc, ăn chín... tuy chưa thật hoàn hảo nhưng vẫn đủ để ngăn chặn hiệu quả sự lây lan của dịch tả qua đường nước.
Đặc biệt Việt Nam còn có hệ thống giám sát dịch tễ giúp phát hiện kịp thời nếu dịch tả xuất hiện. Hệ thống y tế nước ta có đủ năng lực quản lý và điều trị ca bệnh nếu có. Khi cần thiết có thể triển khai uống vắc xin phòng tả. Đồng thời tăng cường truyền thông giáo dục để người dân thực hành tốt các biện pháp vệ sinh, góp phần kiểm soát dịch nếu dịch tả xâm nhập vào Việt Nam.
Việt Nam làm gì để phòng bệnh?
Để chủ động phòng chống bệnh tả, Bộ Y tế khuyến cáo:
* Người trở về từ vùng có dịch cần theo dõi sức khỏe trong 5 ngày; nếu có triệu chứng bất thường như nôn, tiêu chảy nhiều, mất nước, phải đến ngay cơ sở y tế.
* Thực hiện vệ sinh cá nhân.
* Giữ vệ sinh môi trường, xử lý rác thải, diệt ruồi.
* Ăn chín, uống sôi, dùng nước sạch, bảo vệ nguồn nước.
Dịch tả bùng phát trở lại toàn cầu
Tại Gedaref, Sudan, một bến xe cũ được dùng làm phòng khám tả cho nhiều người Sudan - Ảnh: NPR
Theo báo cáo mới nhất của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), từ đầu năm cho đến ngày 17-8, thế giới đã ghi nhận 409.222 ca tả/tiêu chảy cấp và 4.738 ca tử vong tại 31 quốc gia.
Mặc dù số ca mắc giảm 20% so với cùng kỳ năm 2024, tỉ lệ tử vong lại tăng mạnh 46% (đặc biệt ở các quốc gia châu Phi và Trung Đông), phản ánh những lỗ hổng nghiêm trọng trong hệ thống chăm sóc y tế và khả năng tiếp cận điều trị kịp thời.
Châu Phi có số ca tử vong cao nhất
Sự phân bố dịch bệnh trên thế giới cho thấy bức tranh đáng lo ngại về tình trạng bất bình đẳng y tế. Khu vực đông Địa Trung Hải dẫn đầu về số ca mắc với 230.991 ca từ 6 quốc gia, tiếp theo là châu Phi với 172.750 ca từ 23 quốc gia, theo báo cáo của WHO.
Tuy nhiên châu Phi có tỉ lệ tử vong cao nhất (2,2%) với 3.763 ca, trong khi khu vực đông Địa Trung Hải chỉ có 943 ca tử vong (0,4%).
Các quốc gia châu Phi đang phải đối mặt với những thử thách đặc biệt nghiêm trọng. Chad, nước vừa trải qua đợt bùng phát đầu tiên sau nhiều năm, ghi nhận 776 ca và 53 ca tử vong từ ngày 13-7 đến 19-8, với tỉ lệ tử vong lên tới 6,8%. Đáng báo động hơn, 27 trong số 53 ca chết xảy ra tại cộng đồng.
Cộng hòa Congo cũng đang chứng kiến tình hình nghiêm trọng tương tự với 457 ca nghi nhiễm và 35 ca tử vong, tỉ lệ tử vong 7,7%. Tình hình ở CHDC Congo tuy có quy mô lớn hơn với 46.800 ca và 1.362 ca tử vong, nhưng tỉ lệ chết 2,9% vẫn cao hơn ngưỡng chấp nhận được là dưới 1%.
Thiếu hụt vắc xin
Cuộc khủng hoảng tả toàn cầu đang bộc lộ những hạn chế lớn trong khả năng ứng phó của cộng đồng quốc tế, đặc biệt là tình trạng thiếu hụt vắc xin nghiêm trọng. Theo WHO, kể từ năm 2013, Nhóm Điều phối quốc tế (ICG) đã quản lý kho dự trữ vắc xin tả toàn cầu như một công cụ bổ sung để kiểm soát các đợt bùng phát.
Tuy nhiên làn sóng gia tăng số ca tả toàn cầu đã gây căng thẳng nghiêm trọng cho kho dự trữ này.
Những nỗ lực ứng phó vẫn đang được tăng cường. Năm 2025, tính đến tháng 7, kho dự trữ khẩn cấp đã gửi 30 triệu liều vắc xin tả đến 12 quốc gia, theo bà Allyson Russell - quản lý chương trình cấp cao về đại dịch và an ninh sức khỏe toàn cầu tại Gavi.
Theo Đài NPR, ngày 26-8 Trung tâm Kiểm soát dịch bệnh châu Phi và WHO đã khởi động Kế hoạch chuẩn bị và ứng phó khẩn cấp tả châu Phi 1.0, đồng thời thành lập nhóm quản lý sự cố chung.
Sáng kiến này dựa trên cam kết của các nguyên thủ quốc gia và chính phủ châu Phi, những người đã đưa bệnh tả thành ưu tiên cấp lục địa qua lời kêu gọi hành động cấp cao gần đây, cam kết kiểm soát và loại bỏ dịch vào năm 2030.
Kế hoạch khẩn cấp này có ngân sách ước tính 231 triệu USD, triển khai trong 6 tháng tới với mục tiêu lập hơn 350 trung tâm điều trị tả và hàng trăm điểm điều trị ngoại trú.
Cuộc chiến chống lại căn bệnh cổ xưa này đòi hỏi không chỉ vắc xin mà còn cần những cải thiện cơ bản về hệ thống nước sạch và vệ sinh.
Như chuyên gia Daniele Lantagne từ Trung tâm quốc tế Feinstein thuộc Đại học Tufts nhận định, điều trị tả thực sự rất đơn giản: "Tin tốt về tả là điều trị thực sự rất đơn giản: đó là bù nước". Thách thức thực sự nằm ở việc đảm bảo mọi người có thể tiếp cận được sự chăm sóc y tế kịp thời và dịch vụ nước sạch, vệ sinh cơ bản.
Sau nhiều năm kiểm soát được, bệnh tả đang trở lại với quy mô đáng báo động trên toàn cầu.
Dịch tả diễn biến phức tạp ở nhiều quốc gia, Bộ Y tế cảnh báo nguy cơ
