Thí sinh Khánh Linh (THPT Nguyễn Thái Bình) cùng nhóm bạn thảo luận về đề thi tiếng Anh sau khi kết thúc phần thi tự chọn. Khánh Linh nhận định đề tiếng Anh tương đối khó, do cấu trúc đề dài và có nhiều từ chuyên ngành mới lạ - Ảnh: NGUYÊN KHANG
Sau
Các thí sinh điểm thi THPT Nguyễn Văn Trỗi (TP Nha Trang) trao đổi sôi nổi sau khi hoàn thành thi môn toán - Ảnh: TRẦN HOÀI
Theo tinh thần của chương trình giáo dục phổ thông 2018, sách giáo khoa là công cụ cụ thể hóa các "yêu cầu cần đạt" - tức là những năng lực, kiến thức và kỹ năng tối thiểu học sinh cần nắm được sau một giai đoạn học tập.
Về nguyên tắc, đề thi tốt nghiệp cần dựa vào các yêu cầu này để bảo đảm tính đồng bộ và hợp lý trong đánh giá. Thực tế cho thấy đề thi năm 2025 - đặc biệt ở 3 môn đã nêu - có nhiều câu hỏi vượt xa phạm vi và mức độ thể hiện trong sách giáo khoa.
Cách hỏi phức tạp, ngữ liệu lạ và yêu cầu vận dụng cao xuất hiện dày đặc khiến học sinh không thể định hướng được nội dung, dù đã chủ động học bài bản theo sách giáo khoa. Có thể ví von là khoảng cách giữa sách giáo khoa và đề thi: “Một trời, một vực”.
Sự bất nhất giữa dạy - học - thi không chỉ khiến việc học trở nên bị động, mà còn ảnh hưởng một nguyên tắc nền tảng trong giáo dục phổ thông: phát triển năng lực tự học. Khi sách giáo khoa không còn là cơ sở đáng tin cậy để học sinh tự học, các em buộc phải phụ thuộc vào luyện đề, học thêm hoặc ôn tủ theo cảm tính.
Điều này làm mất phương hướng, niềm tin và động lực học tập - triệt tiêu mục tiêu tự học mà chương trình 2018 kỳ vọng, dẫn tới hệ quả là triệt tiêu động lực và khả năng tự học của học sinh,
Khi kỳ thi không còn là chuẩn phổ thông
Bộ Giáo dục phản hồi về đề toán, tiếng Anh 'quá khó' và nghi vấn lọt đềĐỌC NGAYMột kỳ thi tốt nghiệp mà đề thi quá khó không chỉ khiến học sinh bị điểm thấp. Nó để lại hệ lụy nghiêm trọng ở nhiều cấp độ.
Trước hết, học sinh mất phương hướng, mất động lực học tập, đặc biệt là với những em không có định hướng đại học, chỉ cần một tấm bằng tốt nghiệp để đi làm hoặc học nghề. Với họ, một đề thi khó không phải là thử thách tích cực, mà là rào cản mang tính loại trừ.
Nhà trường và giáo viên bị đẩy vào thế khó khi kết quả không phản ánh đúng quá trình dạy và học, dễ tạo ra tâm lý hoài nghi và thất vọng, thậm chí làm nản lòng những người đang nỗ lực đổi mới phương pháp.
Xã hội cũng dễ mất niềm tin vào kỳ thi do Bộ GD-ĐT ra đề - vốn là một trong những công cụ bảo đảm công bằng, chuẩn hóa và định hướng giáo dục. Khi kỳ thi không còn đo được phổ năng lực thực tế mà trở thành một dạng "tuyển đỉnh cao", thì triết lý giáo dục phổ thông vì số đông sẽ bị đảo ngược.
Cần khôi phục tính chuẩn mực và phổ quát của kỳ thi
Kỳ thi tốt nghiệp THPT cần được điều chỉnh không chỉ về mặt kỹ thuật đề thi, mà cả về triết lý tiếp cận. Để bảo đảm công bằng và định hướng đúng, cần xây dựng ngân hàng câu hỏi chuẩn hóa, kiểm soát chặt chẽ quy trình sinh đề từ ma trận - đặc tả, và đặc biệt là thiết kế cấu trúc đề phù hợp với mặt bằng phổ thông trung bình.
Đồng thời phải đồng bộ giữa chương trình - dạy học - đánh giá. Nếu đề thi yêu cầu phát triển năng lực, thì học sinh phải được dạy để làm chủ năng lực đó, chứ không thể học thuộc và làm bài mẹo.
Đề thi tiếng Anh tốt nghiệp THPT khó 'ngang ngửa' đề thi IELTS?
